Mike Sullivan (Russian Circles): ‘Licht is vooral mooi omdat het de duisternis accentueert’

Russian Circles is een zeldzaam begenadigde band. Het Amerikaanse trio speelt iedere zoveel jaar een album vol met instrumentale post-metal en weet je dan toch weer weg te blazen. Zo ook met het achtste album Gnosis dat in augustus 2022 uitkwam en waarmee ze dit voorjaar door Europa touren samen met Cult Of Luna en Svalbard. Voor Gnosis werd het hele schrijfproces noodgedwongen omgegooid. Dat leverde een vloot aan composities op en – nadat de rustige tracks waren geschrapt – ook een van de hardste en meest duistere platen in het 19-jarige bestaan.

Zo veert Russian Circles na twee pandemische jaren terug met een langspeler die nog voller en bruter klinkt. Tegelijkertijd weten de Amerikanen te vermijden dat plaat en luisteraar verpletterd worden door die wall of sound. Dat is knap, en we vragen ons af of producer Kurt Ballou daar iets mee te maken heeft. Voor het antwoord spreken we met Mike Sullivan, al sinds 2004 aan het creatieve roer van het post-metalinstituut uit Chicago, Illinois. Sullivan vertelt ook over de ‘fysieke catharsis’ van deze plaat, hoe de eerste videoclip in 19 jaar tot stand kwam, hoe hij door zware pech zijn nieuwe favoriete gitaar ontdekte, de liefde voor kleinere venues en duisternis: “Licht is vooral mooi omdat het de duisternis accentueert”.

Door Ingmar Griffioen

We duiken er meteen in: 19 jaar en 8 albums verder, is het nog steeds leuk?
“Dat is het zeker. De uitdaging is om als een trio zonder zanger na acht albums nog te groeien. Het is zo makkelijk om naar nieuwe instrumenten te grijpen en te experimenteren, maar we moeten er wel voor zorgen dat we de songs naar het podium kunnen vertalen. Die uitdaging maakt het leuk, schrijven is leuk, en erover nadenken wat we anders kunnen doen. Dat het nog wel Russian Circles is, maar dat het zich wel ontwikkelt.

“En ik houd van reizen. Als ik een tijd thuis ben, dan ga ik het reizen missen. En als ik een tijd op reis ben, mis ik het om thuis te zijn. Zonder die balans in mijn leven voel ik me niet lekker. Ik had laatst een droom waarin ik op meerdere plekken in Europa was. Het is zo’n grote luxe om te kunnen reizen vanwege wat we doen. Ik verzamel droom-brandstof door al die tour-ervaringen en dat bouwt iedere tour verder op. En hoewel touren ook z’n zware momenten heeft, houd ik er enorm van en is de band nog steeds ‘fun’.”

Kost het nooit moeite om de passie te behouden. Zit iedereen in de band altijd op één lijn?
“Je kunt het wel vergelijken met een huwelijk. Dingen ontwikkelen zich terwijl je groeit, je past je aan onvoorziene veranderingen aan en je werkt je erdoorheen. Dit jaar is weer anders dan de laatste vijf jaar, en het volgende jaar is ook weer anders. Dus je past je aan, leert ermee omgaan en koestert wat je hebt. Die 19 jaar schrijf je niet zomaar af, die koester je. Je laat niet iets die band ontwrichten of het vuur doven. Dus ja, je moet soms de gaten dichten om te zorgen dat het soepel blijft lopen, maar dat is het waard.”

Is het muzikaal ook een uitdaging, ook om instrumentale muziek toch interessant te houden?
“We hebben de lat voor onszelf zo hoog gelegd. Er is zoveel verfijning, eindeloos schaven tot je tevreden bent. Het perfectionisme hoort erbij, je wilt je niet neerleggen bij iets waar je ontevreden over bent. Het moet jou raken en dat gevoel overbrengen op de luisteraar. Die honger en die drive zijn bij mij altijd aanwezig. Elke plaat heeft weer andere uitdagingen en mogelijkheden en zal weer anders klinken. Met elke plaat leer je bij en word je een betere schrijver en arrangeur. Het is een continu proces van leren en verfijnen, waardoor onze standaard steeds hoger wordt.”

Geen geheime formule dus?
“Ik zeg weleens tegen vrienden die ook muziek maken: ‘Wat je muziek zo sterk maakt, is dat je van muziek houdt, dat je geobsedeerd bent door muziek.’ Het is belangrijk om die vlam brandend te houden. Zorg dat je verliefd blijft op muziek, op het spelen en schrijven van muziek. Het kan ontmoedigend zijn, erg ontmoedigend, maar geef niet op. Blijf experimenteren, blijf zoeken naar een ander perspectief, een andere invalshoek. Uiteindelijk gaat iets zich uitbetalen.”

We lezen: ‘Vanwege het klimaat van deze tijd en een nieuwe schrijfmethode heeft Russian Circles haar meest dampende en gerichte plaat gemaakt’. Hoe heeft het klimaat of de tijdsgeest jullie muzikaal geraakt?
“Dat is niet zozeer een referentie aan de klimatologische omstandigheden, maar aan de zware tijden die we de afgelopen jaren allemaal doormaakten. Met alle breuken, de politiek, hoe we verder moeten met covid en alles. Maar voor mij persoonlijk gaat het vooral over emotie en expressie. Ik houd er niet van om zaken te ingewikkeld te maken. Ja, natuurlijk worden we allemaal geraakt door wat er gebeurt. Er zal altijd boosheid zijn, maar meestal is dat op persoonlijk en niet op maatschappelijk vlak. Voor mij komt muziek uit mijn persoonlijke ruimte. Ik word niet geïnspireerd om te schrijven door wat er politiek gebeurt. Iets moet bozer, wanhopiger of intenser voelen, dat zijn mijn drijfveren, niet wat er op een grotere schaal speelt.”

Juist. En als er geschreven wordt over ‘exorcisme van twee jaar aan spanning’, dan wordt daarmee bedoeld?
“We hadden een Europese tournee staan in 2020 en die werd geannuleerd op de dag dat we zouden vliegen. Een deel van onze crew zat al in de lucht toen dat gebeurde. Dat was een volledige Europese tour van zes weken, ter ondersteuning van onze vorige plaat Blood Year. We werden dus meteen op dag 1 geraakt, dat was begin maart. Toen besloten we om maar te gaan schrijven. Mijn doel was om elke dag iets te schrijven. Dat was mijn dagelijkse huisarrest, ik gaf mezelf iets te doen om te voorkomen dat ik in doelloze situatie zonder deadlines terechtkwam. Het was als spanning die maandenlang, dag na dag opbouwde, en die je er dan uit moet laten.”

In 2022 mochten jullie weer naar Europa en speelden ook op Roadburn.
“We hebben die tour toen inderdaad een beetje in kunnen halen. We rolden weer door steden, zagen weer bekende plaatsen en vrienden die we echt twee jaar niet gezien hadden. Mensen die we alleen kenden vanwege die tourwereld. Dat was echt huge, een leegte die ik tot dan toe niet kende. Ik nam die hele wereld, de mogelijkheid om al die vrienden te zien altijd voor lief.”

Het was goed om weer terug te zijn?
“Dat was het zeker. Dat ís het. We deden begin 2022 al een paar echt grote stadionshows, openend voor grote metalbands als System of a Down en Korn. Dat was als een koortsdroom: ‘What the fuck is dit? Dit is niet onze wereld, onze gemeenschap, wat wij kennen. Toen we vervolgens in onze eigen, veel kleinere tourwereld kwamen was het echt heel tof. Het voelde weer normaal, en vulde een leegte waarvan ik niet wist dat die bestond.”

Hoe zit het met de nieuwe songwriting-methodes en -technieken die jullie voor Gnosis gebruikten? Waren die geboren uit noodzaak?
“Uit noodzaak inderdaad. We leven allemaal in verschillende steden in Amerika. En toen we beseften dat we niet zouden kunnen vliegen met alle lockdowns… Dus ja, het is echt een covid-plaat, maar in a good way: Het dwong ons om ons het schrijven op afstand eigen te maken. Bij de vorige platen schreven we meestal een berg aan riffs, vervolgens kwamen Dave (drummer Dave Turncrantz, IG) en ik samen om die uit te pluizen, eindeloos te proberen welke bij elkaar passen; verschillende riffs, stemmingen, toetsen, en maar experimenteren. Proberen om de puzzelstukjes bij te snijden tot ze passen.

“Maar ditmaal schreven Brian en ik de complete songs en stuurden ze dan op. Zo heb ik zes van de zeven songs hier thuis geschreven. Gecheckt of de andere twee het nummer ook cool vonden en soms hulp gevraagd bij bepaalde stukken. En zodra we allemaal akkoord waren met het arrangement, dan maakte ik er een fatsoenlijke demo van en daarna voegden Brian en Dave hun delen toe. En als Brian eerst een song schreef, dan schreef ik daar weer overheen. Vroeger bouwden we dus altijd op vanuit riffs, ditmaal kregen we steeds meer zelfvertrouwen om songs van begin tot eind te schrijven door onze eigen visie en instincten te volgen.

“Dat was totaal anders voor ons. Dave kocht een drumkit waarmee hij elektronisch kon spelen en dat opnemen en we werden allemaal steeds beter in het thuis opnemen. Voorheen waren onze demo’s echt verschrikkelijk. Andere bands zouden echt geschokt zijn als ze hoorden hoe pathetisch die waren. Maar deze demo’s waren al zo bijgeschaafd dat er eenmaal in de studio geen vraagtekens meer waren. We hebben hooguit nog wat kleine aanpassingen gedaan. Het aanleren van deze nieuwe manier van schrijven is iets wat we echt gaan meenemen naar onze volgende platen. Het proces is veel gestroomlijnder. De riffs zijn voorbestemd om de riffs ervoor te volgen, niet om in één grote wolk van riffs te stoppen. Ze horen precies thuis in juist die kleine plek in het universum.”

Het heeft voor Russian Circles toch wat opgeleverd.
“Jazeker. Hoe zwaar het leven zonder geld en afsluiten van de maatschappij ook was, ik heb zóveel geleerd: ‘Ok, laten we dan eens echt goed kijken naar hoe we schrijven en wat we doen.’ De revisie van onze manier van songwriting, dát was de covid-bonus.”

Het resulteerde ook in meer dan de zeven songs op de plaat. Er zijn ook ‘meer filmische composities afgevallen’. Jullie konden de verleiding weerstaan om een dubbelalbum te maken?
“We waren niet van plan om zo’n lang album te maken. Daar zijn we geen fan van. Daarnaast had het label ook een plek gereserveerd voor een enkel vinyl-album en je hebt ongetwijfeld gehoord over de problemen van vinylperserijen… Dus we hebben het sowieso niet over een album van een uur, maar over maximaal 46 of 47 minuten. Daarom hebben we een paar songs af laten vallen, een nummer dat Brian schreef komt waarschijnlijk nog wel op een volgende plaat. De andere nummers zullen uiteindelijk nog wel het licht zien, maar we moeten nog beslissen hoe. Dat heeft allemaal te maken met de platenpersindustrie. Helaas. Maar we zijn tevreden. Ik geloof erin dat korte platen altijd beter zijn.”

Niettemin hebben jullie de ‘meer fysiek cathartische’ songs geselecteerd. De harde dus?
“Ja, want dat is ook wat we live doen: het zwaardere materiaal spelen. Twee van de drie songs die niet op deze plaat staan, waren de meer mellow songs, waarvan één volledig akoestisch. Zonder context zijn dat geen nummers die bij ons passen. We zijn veel ‘heavier’ dan dat. Ik richt me liever op het donkere dan op het licht. Licht is behulpzaam om donkere momenter duisterder te maken. Maar alleenstaand verliest het die nadruk. We hebben liever een meer heavy plaat.”

‘Fysiek cathartisch’ klinkt ook alsof we deze songs live moeten ervaren.
“Oh, hell yeah. Dat is het hele punt: rockmuziek is bedoeld voor live. Wij zijn een trio, maar proberen niet elke keer de meest grandioze, epische plaat te schrijven. Zoals ik zei: we moeten het live kunnen uitvoeren. We moeten ons dus niet in een hoekje verven met productionele trucs en extra gelaagde tracks. Deze plaat is op afstand geschreven, maar wel wetende dat we voor de live-ervaring schrijven. Volume, agressie en fysieke energie komen live gewoon het beste uit de verf, dat geldt niet voor het mellow materiaal. Ik denk dat wij allemaal, de bandleden én het publiek, ook vooral de heavy songs waarderen, zeker live.”

Het schijnt dat jullie het middenstuk en titelnummer van de plaat al geruime tijd met jullie meedragen.
“Ja, dat gaat ook over de akoestische versie die we niet op de plaat hebben gezet. Gnosis is ook een song waar ik al vijf jaar mee aan het klooien ben, die ik probeer te contextualiseren voor de band en die veel verschillende versies doorgemaakt heeft. Er is ook een drone- en een zwaardere doomversie van. Oorspronkelijk is het een akoestisch gebaseerde song. Maar toen ik die naar de band stuurde, kreeg die een nogal lauwe ontvangst. Toch liet het me niet los, en dus heb ik die gedemonteerd en naar een rock-context vertaald. De meer grandioze versie werkte wel. Het is echt leuk om nummers te herstructureren. Als iets een goede melodie of ritme heeft, en harmonisch samenspel, dan kan het waarschijnlijk ook in andere versies werken: meer opgeblazen of met meer groove of delay. Het is echt liefdewerk.”

Gnosis kwam met een fraaie, duistere video. Het was zelfs jullie eerste videoclip ooit. Serieus?
“Klopt. We komen uit een erg DIY-wereld, waarin sommige bands gewoon geen video’s deden. Maar de muziekwereld verandert. Met YouTube, en alle aandacht die dat kan opleveren, kun je misschien ook een nieuw publiek bereiken. Het was wel een ‘last-minute curveball’, maar uiteindelijk waren we om. En Cathy, van ons label Sargent House, heeft toen enorm geholpen om de juiste mensen te vinden. Alle credits voor de creatieve inhoud gaan naar Joe Kell, die de regie en montage deed. Wij hebben maar één versie gezien en dat was de definitieve. Hij heeft echt 100% de vibe van de band weten te vangen. Het concept was echt cool; mooi, donker en met alle juiste en subtiele referenties. Normaal houden we alle touwtjes strak in handen. Dit was één van de eerste keren dat we er niks mee te maken hadden. En dat het dan zo cool uitpakt.”

Jullie werkten met Kurt Ballou, bekend van Converge, of eigenlijk: befaamd vanwege zijn opname- en productieskills. Hoe was dat? Wat heeft zijn aanpak met jullie plaat gedaan?
“Hij heeft echt veel suggesties gedaan die de finale versie gehaald hebben en is heel erg ‘hands on’. Na elke opnamesessie koop ik weer een vracht nieuwe pedalen die hij aanraadde. Dat is wel een gevaar, ha ha. Als hij zegt dat een sound niet werkt, dan werkt het niet, als hij het niet voelt dan passen we het aan. Ik vertrouw hem volledig. Er komt geen ego bij kijken. Hij wil gewoon de beste versie op de plaat krijgen. Hij is natuurlijk zelf een gitarist, maar hij stopt net zoveel energie in het opnemen van de drums en baspartijen met Dave en Brian. Ik ben ook gewoon een fan van zijn platen. Het was echt tof om met hem op te nemen, wetende dat hij de beste man voor de job is. Hij is echt uniek op het gebied van de productie van heavy muziek.”

Las ik nu op Guitar World dat je je nieuwe, en nu all-time favoriete, gitaar ontdekte nadat al jullie spullen gestolen waren?
“Dat klopt. We waren in de buurt van (Sargent House-labelgenoot, IG) Chelsea Wolfe en konden van haar, vast bandlid Ben Chisholm en een andere band gelukkig spullen lenen. Chelsea leende me haar gitaar, een Dunable Gnarwhal, en die blies me omver. Als al je gear gestolen wordt, ik had alleen wat pedalboards over, dan heb je niet de luxe om van alles in te pluggen en neem je gewoon wat je kan krijgen om te kunnen spelen. Dat was eigenlijk wel verfrissend, zo’n totale reset. Van belang is de sound en niet de onderdelen die de sound maken. Nadat alles gestolen was, hadden we nieuwe amps, nieuwe gitaren, nieuwe alles en ik ben daar erg dankbaar voor. Ik stuitte op wat nieuw spul waar ik nu echt van houd. En de Dunable Gnarwhal dus, ik had echt niet verwacht daar zo voor te vallen.”

Je ziet geregeld domme reacties op social media, zoals mensen die Pink Floyd te woke (hoes ‘Dark Side of the Moon’) vinden. Moet je vaak de vraag naar jullie bandnaam beantwoorden?
“Dat gebeurde eigenlijk niet tot de Rusland-Oekraïne oorlog. Poetin is natuurlijk nooit een echt populair karakter geweest, dus er waren wel opmerkingen. Het hele ding is zo absurd, Rusland is zo’n groot land… Als mensen zeggen dat we onze bandnaam moeten veranderen: ‘Get the fuck outta here’. Dostojewski’s werk is niet minder schrijnend dan het ooit was. We gaan niet een heel land cancelen, wij hebben Russische vrienden die geschokt zijn, die haten wat er met hun land gebeurt. Mijn hart breekt voor Russen die fel tegen de oorlog zijn. Om een heel land af te schrijven is gewoon dom en een slag in het gezicht van waar wij in geloven.

“Daarbij heeft onze bandnaam totaal niks met Rusland te maken. We hebben het natuurlijk al vaker uitgelegd, maar Russian Circles is een ijshockey-referentie. Wij kenden het als die cirkels die je moest schaatsen, als de ijshockey-oefening en niet als iets Russisch. Kijk, er zitten natuurlijk consequenties aan vast. Zo willen we al jaren in Kyiv spelen, maar onze boekingsagent legde uit dat dat gewoon niet zo slim was. Dat was 5 jaar geleden wel een wake-up call. Wat er nu gebeurt door Rusland is natuurlijk verschrikkelijk, daar hoef ik niet eens woorden aan vuil te maken. Alle culturen moeten eens chillen. En mensen die zich zorgen maken om een Pink Floyd-hoes moeten nodig een hobby zoeken. Er zijn namelijk wel échte problemen om voor te vechten.”

Jullie hebben in november een uitgebreide Amerikaanse tour afgerond en maken jullie nu op voor een co-headlinetour met Cult Of Luna. Was het een bewuste keuze om met een andere gereputeerde en zeer ervaren post-metalband te werken?
“Zij benaderden ons en het klonk meteen als een geweldig idee. We reageerden meteen: ‘Hell yeah, let’s do it!’ We hebben eigenlijk nog nooit samen getourd. Ik zag ze nog wel live hier in Amerika in 2020, de dag voordat onze tour geannuleerd werd. Cult of Luna was twee jaar lang de laatste show die ik zag. En ze waren fantastisch. We hebben wel wat overlap in fans en we kijk er allemaal zeer naar uit.”

Een voor de hand liggende vraag: Zijn er plannen om volgend jaar het 20-jarig bestaan van de band te vieren?
“Ik dacht er onlangs aan, maar nee, nog niet echt. 20 jaar is natuurlijk wel een ding, maar er is nog niks groots gepland. We zullen uiteraard minimaal een aantal shows doen om daar bij stil te staan. Verder ligt alles nog open, dus ik moet je hier teleurstellen, ha ha.”

Dat is ok. Heb je dan een laatste shout-out voor de fans in Nederland en België?
“Zeker. We zijn er dol op om bij jullie te spelen. Beide landen zijn te gek om te touren. De cultuur en ja… geweldige venues! Ik weet niet of jullie je realiseren hoe goed die zijn, maar ze behoren echt tot de beste podia ter wereld.”

---

Gnosis is 19 augustus 2022 uitgekomen bij Sargent House (check de review hier) en onder meer te beluisteren/kopen via Bandcamp en Spotify. Russian Circles is op tour met Cult of Luna en Svalbard en speelt op maandag 20 maart in TivoliVredenburg, Utrecht en dinsdag 21 maart in de Ancienne Belgique in Brussel (uitverkocht).

Check ook deze sessie + interview met Audiotree:

---