Le Guess Who?: Hoe Sunn O))) verslaafd raakte aan de amps van buizenkoning Tos Nieuwenhuizen

Internationaal geldt hij als de ‘amp wizard’ en in eigen land als ‘de buizenkoning van Amsterdam’. Zeker is dat bands als Sunn O))), Earth en Motorpsycho hem danken voor zijn bijdrage aan hun ultrazware geluid. Dat kun je zaterdag aan den lijve ervaren als hij met curator Sunn op Le Guess Who? in TivoliVredenburg staat. “Daar gaan je pijpen van wapperen.” Thomas ‘Tos’ Nieuwenhuizen is typisch zo iemand die meestal op de achtergrond verkeert, een kleurrijke, bescheiden man vol goede verhalen, die stiekem een onmisbare schakel is in de loopbaan van drone-meesters Sunn O))). NMTH zocht hem op in zijn werkplaats in Amsterdam. “Ik heb de backline staan voor Sunn en Motorpsycho.”

Door Ingmar Griffioen

Binnen stuiten we meteen op stapels mooi plaatwerk en posters van bands als High On Fire en Goatsnake. Nieuwenhuizen deelt de ruimte met Guy Pinhas van de Europese tak van Southern Lord Records, het label van Greg Anderson van Sunn en Goatsnake. Waar Nieuwenhuizen sinds 2004 bijna alle shows van Sunn meedeed en ook te horen is op legendarische platen als Altar, speelde kantoorgenoot Pinhas tot 2001 in Goatsnake en nog altijd met Stephen O’Malley en Anderson in Thorr’s Hammer. Pinhas en Nieuwenhuizen speelden weer samen in stonerrockband Beaver (13eaver). Het zijn stille prominenten in een kleine, hechte wereld, een scene die grenzen overstijgt. Zo komt Nieuwenhuizen regelmatig in Amerika bij Anderson over de vloer en zijn trips naar Noorwegen om Motorpsycho bij te staan geen uitzondering.

Nieuwenhuizen doet niet mee op Kannon, de nieuwe plaat die Sunn 4 december uitbrengt op Southern Lord en die ‘Greg en Stephen “terloops opnamen in de studio in Seattle. Dat doen ze meestal als Greg en Stephen in Seattle zijn om de schoonouders te bezoeken.” De vier vaste leden wonen nogal verspreid: “Stephen woont in Parijs, Greg in Los Angeles, Attila (Csihar, Hongaarse black metalzanger, IG) in Boedapest en ik hier. Dat is de band.”

Tos Nieuwenhuizen is een slanke man met lang, sluik, grijs haar, gehuld in jeans, jekkie en een rockshirt. Onder die dikke wenkbrauwen zit een vriendelijke oogopslag. De Amsterdammer kiest zijn woorden zorgvuldig, voorzichtig haast, met de rust en autoriteit die passen bij een 56-jarige veteraan. Hij geeft overal antwoord op en zet er bovendien een stevige bak filterkoffie bij. Niks mysterieus aan voernaam Tos overigens, dat zijn de initialen voor Thomas Olaf Stefan. De sound van Sunn is evenmin geheimzinnig: “We spelen drie stukken in 1 tot 2 uur, met extreem vertraagde akkoordenwisselingen. En hard.”

 

Hoezo ‘de buizenkoning van Amsterdam’?
“Omdat ik al een jaar of 20 van die buizenversterkers repareer en daarvoor altijd op zoek ben naar buizen. Die lever ik ook aan diverse mensen.” Een lachje speelt op zijn lippen. “De term ‘buizenkoning’, een erenaam wel, is bedacht door een stel Eindhovenaren.” Hij legt een visitekaartje neer: “Ik prefereer de naam buizerd, die dekt de lading veel beter. Er zijn niet zo heel veel plekken waar je een buizenversterker kan laten repareren. Ik ben niet zo heel handig met elektronica en heb me met boeken uit de jaren ’40 en ’50 die buizenmeuk aangeleerd omdat het heel inzichtelijk en begrijpelijk is.”

Waarom is een buis zo belangrijk binnen de versterker?
“Dat is dé versterker, de rest is een zooitje componenten er omheen die de instelling van de buis bepaalt. Het mooie is dat de buis op een hele plezante manier gaat vervormen, aangenaam voor het gehoor, als een soort instrument. Instrumenten als fluiten en violen brengen tonen voort, tonen worden een timbre, kenmerkend voor de harmonischen (frequenties) die erbij zitten. Een tweede harmonische is een octaaf boven je geluid, een vierde is daar weer een octaaf boven. Dat geheel van dingen maakt een fluit een fluit en een viool een viool. Een goede buizenversterker voegt daar ook een harmonische aan toe. Dus kan dat hartstikke mooi worden. Het is achterhaalde techniek omdat die buizenversterkers niet meer gemaakt worden. Maar ze zijn stevig en redelijk betrouwbaar. Zo gebruiken we bij Sunn uitsluitend buizenversterkers omdat die het uithouden. Ze krijgen wel nogal op hun flikker, ze staan drie uur per dag op vol vermogen te kachelen, keer twaalf stuks. Dat is met buizen allemaal prima in bedwang te houden. Het is net als met auto’s: oude auto’s kun je aan sleutelen, bij nieuwe moet er een laptop bij komen om de problemen te analyseren.”

Elektrisch zou bij Sunn O))) kapot gaan?
“Als je met transistoren zou werken, die ook niet de klank geven die we willen, denk ik dat die eerder overhit raken. Buizen zijn gemaakt om vrij heet te worden. Transistoren moeten goed gekoeld worden, dat gaat vaak niet goed. Ook omdat die nieuwere versterkers vaak op printplaten gebouwd worden door robots. Daar komen geen mensenhanden meer aan te pas. Dat is allemaal hartstikke mooi, maar die printplaatjes hebben dunne baantjes. Met een buizenversterker heb je een zwaar en lekker doorgesoldeerd ding in handen.”

En de buizen of die versterkers worden niet meer gemaakt?
“Die buizen zijn er eigenlijk in de jaren ’70 uit gegaan, maar worden nog steeds wel gemaakt in Rusland, China en Tsjechië voor gitaarversterkers en voor Hi-Fi. Maar dat is een fractie van de markt, die er 50 jaar geleden was. In 1960 liep 90% van de elektronica voor communicatie allemaal via buizen. De NATO gebruikte het, in alle radar zat het. Toen kwamen ze met de transistor, die een fractie van het gewicht had, kleiner en goedkoper was. Het moest kleiner, minder warm en minder stroom vreten.”

Hoe word je buizen-expert?
“Op school had ik bij natuurkunde niks over buizen geleerd, want dat was in 1972 verouderd. Dus ik had als gitarist wel versterkers, maar ik ontdekte pas tien jaar later dat het buizenversterkers waren.” Tos Nieuwenhuizen speelde in de jaren ’70 en ’80 in punkbands Jesus & The Gospelfuckers en God en stonerband Beaver. “Dan ging je versterker stuk en moest ik met m’n Marshall op m’n nek in de trein naar Weesp. En dan nog een half uur door een veld heen klunen, omdat daar Nederland Muziek zat. Wist ik veel.”

Dus leerde je die op den duur zelf uit elkaar te sleutelen?
“Precies. Ik ging in de jaren ’90 voor bands werken. Die kwamen naar Europa en dan moest er een tour geregeld worden. Ik had al gauw gezien dat een beetje reizen en muziek maken me wel aansprak. Maar die bands waarin ik speelde dat…” Diepe zucht. “Dat schoot niet zo op. Op een gegeven moment kreeg ik aangeboden of ik niet voor band als chauffeur en roadie wilde werken. Dat wilde ik en vanaf dat moment werd ik ook geacht voor de versterkers te zorgen. Toen ben ik meer over gitaren en versterkers gaan leren.”

Ben je van tourmanager in het bestaan van buizenkoning gerold?
“Dat ging eigenlijk hand in hand. Met die tours had je zeer veel tijd. We reden in een busje door Amerika en er kan er maar een achter het stuur zitten. De rest moet Tetris spelen of lezen. Er was tijd zat en”, wijst naar een enorme boekenkast, “ik heb niet alles gelezen, maar toen is het wel helemaal in m’n bol geslagen.”

Dylan Carlsen van Earth droeg op Eindhoven Psych Lab dit jaar een nummer aan je op.
“Dat zou kunnen, dat doet Dylan.”

En Sunn zegt weer ‘dat Earth de oom van hun muziek’ is.
“Sunn is begonnen als Earth coverband in Seattle. Dat leek Greg en Stephen in 1998 een goed idee. ‘Dan noemen we het Sunn’, naar de versterkers Sunn, waar Earth vroeger ook op speelde. Greg Anderson kende ik weer van Goatsnake. Dat was de ritmesectie van The Obsessed, de band waar wij in de jaren ’80 hard op gingen. Guy Pinhas, waar ik in de jaren ’90 mee in Beaver speelde, is toen bij The Obsessed gaan bassen. Die tourden in Europa en wij probeerden altijd mee te liften, hand- en spandiensten aan te bieden. Ik heb in mijn hele leven alleen maar gewerkt voor bands die ik zeer goed vond. ‘Als jullie in Europa komen, dan moet je me bellen en dan gaan we dat regelen’.”

Je hebt nooit iets aan hoeven pakken wat eigenlijk minder tof was?
“Nee. Ik heb wel voor Life Of Agony gewerkt, toen The Obsessed in hun voorprogramma stond. Die muziek vond ik bagger, maar dat kon ik er wel bij doen. En ik heb de Foo Fighters een jaar gedaan en dat was een beetje een baan, een goed betaalde baan wel.”

Hoe kwam je bij Earth terecht?
“Ons eerste contact is van 2001 of 2002. Zij zouden op tour gaan en de tourmanager nam contact op. Ze zochten een bus, een backline en Sunn versterkers en dat kon ik wel regelen. Ik heb ze opgehaald en naar Antwerpen gebracht. Na afloop van drie weken touren zei die tourmanager dat hij geen geld had gehad, maar wel cheques. Dus ik een cheque ingevuld en nog een tweede toen ik hoorde van schade aan de bus. Maar die kwamen terug. Hij belde dat het niet ging werken met de cheques en ik hoorde een maand niks. Maar het ging wel om tweeduizend gulden en Earth had geen geld verdiend met die tour. Toen bleek dat die gast gearresteerd was op de luchthaven. Want hij had dezelfde computer tien keer verkocht op eBay om daarmee de tour te bekostigen. Hij had ook een plaat laten persen voor de tour en dat was helemaal misgelopen. Later nog contact mee gehad en hij zou het goed maken, maar hij raakte zoek en kreeg de FBI achter zich aan.

“Ondertussen was ik in Sunn gepromoveerd van chauffeur, backline-verzorger en manusje van alles tot keyboard-speler. In 2006 zeiden ze: ‘We gaan een grote tour doen en we gaan Earth meenemen als voorprogramma’. Ze verzekerden me dat het met mijn openstaande post allemaal goed zou komen. Dus wij getourd en dat was allemaal ouwe-jongens-krentenbrood. Lieve mensen, die dat financiële dingetje ook zo opgelost hebben en goede vrienden werden. Ik zie ze regelmatig, ik kom nog weleens in Seattle en Earth speelt veel hier. Zij beginnen al hun tours vanuit Amsterdam.”

Hoe leerde je Sunn kennen?
“De eerste keer dat ik Sunn deed was tijdens een Goatsnake-tour, die speelden eind jaren ’90 veel in Engeland. De bassist was een vriend van Greg en Stephen en zo deden zij het voorprogramma: twintig minuten Sunn, gewoon in spijkerbroek voor de versterkers en geen gelul. Unmasked. Sunn kwam bij mij uit omdat ze Sunn versterkers moesten hebben en ik had er vier.”

Dat Amerikaanse bedrijf Sunn is overgenomen door Fender en die stopte de productie in 2002. Zijn die versterkers daarmee gewilde museumstukken geworden?
“In de jaren ’80 en ’90 waren die versterkers eigenlijk bijzonder ongewild. Als je honderd dollar over had, dan kocht je zo’n ding. In de sixties waren het hele populaire versterkers. Mountain speelde erop en ze probeerden ze aan Hendrix weg te geven, maar die vond ze dan weer net niet goed genoeg. Ze waren wel harstikke duur. Ik heb ze voor 125 dollar met box gekocht, tegenwoordig gaan ze voor 1500 en in 1972 kwamen ze op de markt voor liefst 1800 dollar. Maar ze zijn gebouwd als een tank en gaan wel lang mee.

“Die eigenaar Konrad Sundholm had er in 1975 niet zo’n zin meer in en heeft zijn bedrijf verkocht. Daarna hebben ze in Mexico voornamelijk PA’s gemaakt. Die Konrad bouwt nog wel altijd handgemaakte versterkers. Zijn zoon kwam twee jaar terug naar een Sunn-optreden. Hij was zeer enthousiast, maar zijn vader heb ik er nog niet over gehoord.

“In Europa waren die versterkers trouwens wel zeldzamer. Ik had in de jaren ’90 een stel meegenomen uit de VS. Die had ik hier staan, dat was wel doorslaggevend. En ik had een rijbewijs, ik wist de weg in Europa en sprak drie talen. Tourmanagen deden ze zelf, ik zorgde voor de logistiek en de spullen.”

Nieuwenhuizen was altijd gitarist, ook in de legendarische Nederlandse stonerpionier 35007 (aka Loose), maar leerde voor Sunn toetsen bespelen.
“Ze hadden in het begin een Amerikaanse toetsenist mee, maar hij had een baan en dus hebben ze in 2004 mij gevraagd. Dus ik naar de cd luisteren en thuis oefenen op de Philicorda. Toen kwamen ze aan met een monofone synthesizer, dat is een apparaat waarop je maar één noot tegelijk kan spelen… Dan kan je wel vreselijk met die toon aan de gang, maar ja. Ik heb vervolgens drie soorten Moogs versleten voor ik bij mijn keuze uitkwam: de Moog Rogue. Een synthesizer van 5 kilo, dus dat weegt geen fluit, en supersimpel met twee oscillatoren.

“Het is de klavier-uitvoering van de Moog Taurus, mijn vorige synth met een baspedaal die een uniek geluid gaf. Alle symfonische bands gebruikten er begin jaren ’70 een; Genesis, Rush, alle films uit die jaren van John Carpenter. Een dik, supervet instrument. Ik ben helemaal niet zo’n toetsenist, maar de muziek is ook niet zo snel dus dat werkte wel. Maar die Taurus was onhandig zwaar en dat voetpedaal was onmogelijk te zien met al die rook op het podium. Deze Rogue is gewoon een koffertje.”

Het is een redelijk understatement dat de muziek van Sunn niet zo snel is.
“Het duurde bij mij ook twintig optredens voor de munt viel. Ik was een keer in de studio in LA toen ze hun eerste plaat opnamen. ‘We zitten in de studio met Scott Reeder, je moet even langskomen’. Nou daar was ik dan. Allemaal gasten dronken op de vloer en 24 kanalen die ‘Uuuhhhhh’ deden. Dus ik dacht: ‘Succes ermee!’ Toen hebben we een tour gedaan en bij een van de laatste optredens in de theaterzaal van Nighttown, Rotterdam viel het kwartje toch: Oh, ze spelen gewoon nummers, alleen heel langzaam en zonder drums. In de volgende tours werd de muziek duidelijker en begon het te leven.

“Dat meespelen was ook een kwestie van proberen. Ik geloof dat Sunn twee keer gerepeteerd heeft in hun bestaan. Plus nog wat bij de soundcheck. Vanaf 2004 heeft Sunn misschien drie tours gedaan waarbij ik niet speelde. Tot en met 2008 heb ik erbij gezeten, toen was er een incident in 2009 waarbij ik een auto op een paal reed in Londen… waardoor ik de boot miste en de huurauto terug moest regelen. Dat was drie dagen hel en ik werd ook nog geconfronteerd met doorrijden na schade… Daarna was ik even klaar met Sunn en heb ik een hiaat gehad van twee jaar. Toen hebben zij in 2009 Monoliths & Dimensions uitgebracht, de eerste plaat waarvan ik dacht: ‘jezus wat goed man’.”

En daarna pikte ‘Amp/Moog-man’ Tos in 2011 weer aan voor Roadburn. Zo stond hij na eerdere shows in 2004 en 2007 voor de derde keer met Sunn op het festival in Tilburg. Sunn was als curator gestrikt en ze nodigden onder meer Beaver uit om te komen spelen.
“Dat was een dubbele dag ja. Die Beaver-show was wel wat korter, maar daar hadden we wel een half jaar voor geoefend. We moesten ook om 8.30 ’s ochtends al soundchecken, want Winter en Keiji Haino moesten daarna soundchecken. En daarna nog een keer met Sunn. Wat een dag”, verzucht Nieuwenhuizen met een vermoeid glimlachje.

Sunn op Roadburn 2007:

In 2014 speelde Sunn maar tweemaal, maar dit jaar doen ze veel festivals. En dat terwijl Tos het helemaal niet zo op festivals heeft.
“Daar heb ik weleens over geklaagd. In het begin vroegen we om drie groepen van 16 ampère en een van 20 in het midden. ‘Kun je dat klaarleggen?’ Dan kwamen we daar en moest het nog snel, snel, snel en hup aanzetten. ‘Ja hij doet het’, wij ons pak aan en ‘prrrrrt’, de stroom eruit. Daar sta je dan in de rook met je pij… Ik merkte dat ik met dat instrument van mij hartstikke leuke dingen kan doen, maar je hebt wel een bakstenen muur nodig om tegenaan te spelen. De wijde wereld met wat tentdoek en een grasveld doet het niet. Dan krijg je toch niet die neusvleugelberoerende trillingen die de fans willen en waar het om gaat. Maar het was ditmaal goed georganiseerd.”

Dat zal op Le Guess Who? vast ook zo zijn. Aan muren geen gebrek in ieder geval. Was je vorig jaar ook bij Stephen O’Malley’s soloshow tijdens het 24 Hour Dronefest?
“Ja, ik draag z’n spullen dan. Ik heb alle backlines staan voor Sunn, Motorpsycho en welke bevriende bands ze ook maar willen gebruiken. Dus ik heb toen die wand met versterkers gebouwd.”

De hele show van O’Malley op LGW14 is hier te beluisteren dankzij X-Rated (op de Concertzender). Videofragment hieronder,

En als Motorpsycho op Down The Rabbit Hole speelt?
“Ja, ik ben bij Motorpsycho al vijftien jaar aan boord. Die komen regelmatig langs, ze hebben alleen al twintig keer in de Effenaar gespeeld denk ik. Meestal doen ze een voorjaarstourtje met twee weken Noorwegen en vier weken Europa met een nightliner. Voor een paar losse shows als Down The Rabbit Hole gooi ik alles in een busje. Ze vragen me ook voor optredens in Noord-Noorwegen. Dan staan ze weer te spelen op diezelfde twee Marshalls en al die andere shit en dan moet ik uit Nederland vliegen, drie dagen onderweg… ‘Kun je niet beter met iemand uit Trondheim daarheen gaan?’ ‘Nee, je moet er bij zijn.’ Ok. Dat willen ze graag.”

Je zei net al: ‘het is geen snelle muziek’. Sunn is inderdaad geen mathmetal. Kun je uitleggen wat het wel is, wat de kunst is aan dergelijke langzame muziek?
“De kunst is om er samen een ritme in te krijgen, We spelen drie stukken in 1 tot 2 uur , de mate van vertraging in de akkoordenwisselingen is de waan van de dag. Langzaam spelen vereist concentratie. De versterkers doen het werk, die maken het spannend. Het is toch het resultaat van de versterking en het gebouw dat meewerkt. De band speelt een A van 50 Herz op die gitaren en de Moog gaat daar nog onderdoor. Door allerlei verschilfrequenties krijg je toch een golf. Dan heb ik het niet over een geluidsgolf, maar een oceaangolf, echt een mooie beweging. Is dat moeilijk? Het is wel samenspel. Met dat apparaat van mij doe ik een beetje de bas, het laag. Ik kan nog lekker onder die laaggestemde gitaren door en met die golven probeer ik het ritme erin te houden.”

Sunn op Roadburn was een fysieke ervaring, je zag mensen op de trappen van 013 tegen die golven hangen.
“Je kan er goed inleunen. Liggen helpt ook wel, op een houten ondergrond zeker. Ik heb regelmatig, toen ik nog niet in Sunn speelde, een handdoekje opgerold, in de nek en achter de versterkers liggen. Even corpse pose… En het helpt, onder meer tegen hoofdpijnen. Het heeft wel iets van geneeskunde.”

Hoe intensief is Le Guess Who? voor je. Daar stelt Sunn immers vier dagen programma samen.
“Er spelen sowieso twaalf bands of gasten die ik wel wil zien. Dat is best veel voor een festival. Als ik naar Desertfest of Roadburn ga, ken ik vier bands. Dat is onderdeel van het ouder worden en het niet meer zo bijhouden.”

Een groot deel van het door Sunn O))) samengestelde programma is in De Helling, maar de hoogmis met Sunn en Magma is zaterdag in de Ronda van TivoliVredenburg.
“Dat is toch de zaal waar vorig jaar Swans speelde? Dat lijkt me wel een zaal voor Sunn ja.”

Test je een onbekende zaal vooraf op akoestiek?
“Nee. Er wordt van tevoren gekeken of de PA voldoende is. Moet er meer laag bij komen? Passen we op het podium? Verder is het de rider afwerken. Mensen weten ook bij Sunn: ‘Dat wordt hard’. Dus die 104 db… leuk ja. Maar dan moet je de band niet boeken. Daar willen we geen discussie over.”

 

De regelgeving op het gebied van geluid is juist erg aangescherpt. Loop je daar nooit tegenaan?
“Met Sunn dus niet. Omdat het een apart ding is. Iedere andere band wel. Motorpsycho is altijd lastig. Het zijn vooral de zalen zelf, in België zijn ze bijvoorbeeld superstreng. Ik ken zalen die een directe connectie met het politiebureau hebben, die hebben daar db-meters staan en kunnen tot 48 uur na het concert kijken of er pieken zijn geweest. Zo ja, dan krijgt de zaal de rekening.

“Dat is om mensen te beschermen en ik kan me dat heel goed indenken. Bij veel bands, vooral met drums, die op rockniveau uitversterkt worden ben ik na een uur wel klaar. Sunn is luid ja. Maar ik heb ook wel Sunn concerten zonder oordoppen gezien. Dat ging best wel. Het is best mooi”, schatert Nieuwenhuizen. “Ja, dat doe je ook niet iedere dag. Ik denk dat wat jongeren via die rottige ‘in ear’-oordopjes binnen krijgen veel schadelijker is voor je gehoor. Dat is alsof je met een hamer op een blok hout slaat. Terwijl 120 db op een toon van 50 Herz nog niets doet. Daar gaan je pijpen van wapperen ja.”

Komt er ooit een moment dat het mooi is geweest en je met pensioen gaat?
“Pensioen? Nee, wat ga ik dan doen? Dit werk doe je zo’n beetje tot je 77e, tot je erbij neervalt. Versterkers repareren, met bands meegaan… er komt een keer een eind aan. Ik ben nu 56 en ik leef niet zo gezond. Al die buizengasten die ik zie op radiobeurzen en onderdelenmarkten zijn zeventig. Die gingen in de jaren vijftig versterkers bouwen en leven daar gewoon op. Dat doe je tot je 75 bent. Dan verkoop je die shit en dan is dat je pensioen.”

Sunn O))) is op zaterdag 21 november te zien op Le Guess Who? in TivoliVredenburg, Utrecht. De band heeft als festivalcurator een vierdaags programma samengesteld, verspreid over De Helling, TivoliVredenburg (Ronda en Hertz), de Janskerk en Le:en. Dat wordt afgesloten op zondag met een Southern Lord showcase in De Helling inclusief een show van Goatsnake. Tos Nieuwenhuizen schuift zaterdag ook aan voor een LGW-interview met ‘Hi-Fi Scenen’ over geluid.

Verklaring van Parijzenaar Stephen O’Malley over de geannuleerde show van Sunn in Parijs: “We had to drop it because increased security and bureaucratic measures wouldnt permit a band to play 125db in a fog entrenched room underground in the dark, in a major museum, right now.”

Le Guess Who? 2015 timetable

---