Le Guess Who? do/vr: grillig, experimenteel, duister en noisy begin

Het is begin november, de koude heeft dan toch haar intrede gedaan in het wispelturige Nederlandse klimaat en de regen slaat als vanouds tegen de ramen. Toch zijn de straten van de Domstad volgestroomd met muziekliefhebbers van heinde en verre. Met mensen die niet zelden muziek in de breedste zin kunnen waarderen en die termen als grillig, experimenteel, avant-gardistisch, werelds en noisy prima met muziekbeleving kunnen associëren. Een ellenlange drone-compositie of een a capella kerkconcert? De Utrechtse zalen lopen er vol voor. Het is kortom tijd voor Le Guess Who?, de elfde editie alweer van dit uitdijende en razend knap evoluerende fijnproeversfestival.

Tekst: Tim van der Steen en Ingmar Griffioen, fotografie: Jelmer de Haas, Tim van Veen, Erik Luyten en Juri Hiensch

Wat een goed idee van Le Guess Who? om Han Bennink de ruimte te geven. ‘Alle ruimte’ mogen we wel zeggen, want de legendarische jazz-drummer en percussie-veteraan mag drie dagen lang zijn creativiteit de vrije loop laten. Dat is in Benninks geval niet zonder risico, want de inmiddels 75-jarige Zaandammer loopt ervan over. Hij heeft liefst vijftien artiesten uitgenodigd en kruist met vele van hen de degens, of nu ja bekkens en drumstokken. Zo gaat Bennink op donderdag al in duel met niet minder legendarische artiesten als Thurston Moore en Keiji Haino en wacht zaterdag Peter Brötzmann als sparring partner. Op vrijdag pakt de eminence grise van de Nederlandse jazz uit met een programma in Theater Kikker, Museum Speelklok en Kytopia, waar hij met zijn Han Bennink Trio met jazzblazer Joris Roelofs optreedt.

HAN BENNINK x KEIJI HAINO
We beginnen donderdag in TivoliVredenburg, waar het festival meteen al vier muziekzalen in gebruik heeft. In de mooie en akoestisch fabelachtige Hertz-zaal (vernoemd naar Hertzberger, dé architect van oud en nieuw Vredenburg) is het een seated affaire. Wij op het pluche van de stoelen in de halve maan-vormige kamermuziekzaal, Bennink links op het podium en uiteraard achter de drumkit, en Keiji Haino aan de andere kant. De Japanse muzikant mogen we tot de hele grote meneren en inspiratoren van de noise rock, improv, psych, drones en experimentele muziek rekenen. De nu 65-jarige Haino heeft een gitaar voor hem liggen en een tweede hangend aan een kabel vanaf het plafond. Die bewerkt hij met hamer, basketbal, bottleneck en we vermoeden dat er nog heel wat meer in zijn knapzakje zit. Ook bekkens ontkomen niet aan zijn getik.

Niet dat Han Bennink de drums en bekkens op conventionele wijze beroert, maar zijn Japanse partner in experiment trekt de meeste aandacht met zijn aanpak. Kwestie van basketbal tegen die snaren aan wrijven, beetje schreeuwen en dan hameren. Ja, de #experimenteel is wel op z’n plaats. Han kondigt ‘m nog maar even aan, de oosterse kunstenaar verdient wel applaus immers. De Nederlander is ook niet te beroerd om aan te geven dat het nummer afgelopen is. Dat kun je zomaar gemist hebben namelijk. Experimenteel en improvisatie zijn ware understatements vandaag in een optreden dat niet per se licht op de maag ligt en waarin heel veel gebeurt.

Tollend op de benen en suizend in de oren proberen we ons naar de grote zaal te begeven voor een slotstukje Sun Kil Moon. Nee niet die grote zaal (Ronda), daar is dansavond Pop-o-matic al, ook hier een vaste Tivoli-waarde op donderdag. Dat dat allemaal kan op één avond in één gebouw, is nogal bijzonder. Dit is geen gebouw voor kleingeestige mensen, dit festival is sowieso precies het tegenovergestelde. Bekrompen mensen eindigen op het hakblok van Keiji en Han, zagen we net al. (IG)

HAN BENNINK x THURSTON MOORE
Terug in de Hertz zien we weer een gitarist zitten op een kleedje tegenover Bennink. Thurston Moore gaat er een stuk coherenter tegenaan, voor zover je daarvan kunt spreken bij soundscapes, drones en muziek die op sfeer leunt. De lange Amerikaan heeft eigenlijk alleen zijn gitaar nodig, en die paar pedalen voor hem. De vorige keer dat we beiden op één avond zagen, was het The Ex festival in de oude Tivoli. Toen toonde Thurston zich ook bepaald niet licht verteerbaar met z’n gedeclameerde punkgedicht, vooral begeleid door geschreeuw en een noisende gitaar die vaker tegen de microfoonstandaard geduwd werd dan op heuphoogte hing. Sonic Youth was natuurlijk al niet onbekend met vervreemdende experimentele geluiden en noise. En op de albums van de voormalige frontman hoor je hoe hij nog steeds zijn eigen plan trekt. In lange nummers, die soms heel herkenbaar zijn qua Sonic Youth-signatuur, en vaak ook door wat nieuws te proberen. Vanavond is er weinig te herkennen, maar dat hadden we ook niet verwacht. Wel komt er opeens een didgeridoo uit de gitaar en noteren we telkens een best wel goede en spannende opbouw. Even opstaan en de versterker opzoeken voor wat extra vervormde decibellen. Na een half uur is er ruimte voor applaus, waarbij Moore ook nadrukkelijk naar Bennink wijst. (IG)

DARK BUDDHA RISING
De twee improvisatiesets van held Han Bennink lagen als start van het festival vrij zwaar op de maag, snel door naar Ekko dus voor Dark Buddha Rising. Ook niet per se lichte kost natuurlijk. Het kleine podium staat volledig volgebouwd met versterkers, drums, microfoons, wat keyboards en natuurlijk de vijf Finnen zelf. Het intro spacy, BPM op standje funeral doom. Weinig noten, veel lagen en een muur van geluid met screamvocalen die door een flinke bak effecten gaan. Nummers worden opgebouwd uit vaak één herhalend thema en duren gerust een kwartier. Het werkt hypnotiserend, zeker als het tempo verdubbelt (vergis je niet, dan is het nog steeds flink traag).

Knap duister wel, mooi ook om te zien dat het aardig landt in Ekko. Alles draait hierbij om staccato repetitie. Het geluid verschuift door de set heen behoorlijk. Soms schurkt het tegen beklemmende filmmuziek aan, als de band op stoom komt is het bijna astrale sludge. Het gaat van dreigend en traag naar stuwend, almaar overvleugeld door spacey synths en vervormde vocalen. Duidelijk een Roadburn-act dit, zeer de moeite waard ook. (TvdS)

LIARS
Net op tijd in De Helling, niet voor de start van de set van Liars helaas, maar wel om ons via de zijdeur de afgekegde zaal in en naar voren te persen. Deze band wil je zien, voelen, ruiken en ondergaan en dat gaat niet vanuit de foyer natuurlijk. We leerden de Amerikaanse art-punkers pas rijkelijk laat kennen, via het grillige en tamelijk geweldige album Sisterworld uit 2010. Het manische, industriële Scarecrows On A Killer Slant is dan een hele prettige binnenkomer vanavond. Dat neemt meteen de vrees weg dat het een kalmere set gaat worden, met meer weirde en bedachtzame indie zoals op laatste plaat TFCF, die toch niet helemaal landde hier. De vorige keer dat we Liars zagen was ook in De Helling, maar ditmaal zijn de Amerikanen nog toffer, rauwer, leiper, opzwepender en meer punk. Liars is een van die bands die zichzelf per album opnieuw uit weet te vinden en zo kun je van industrial tot noiserock en art-punk verwachten. Ongrijpbaar en compromisloos zijn wel constante waardes.

Stuwende industrial post-punk krijgen we nu. Maar dan in een trouwjurk en prettig geschift. “Why can’t you shoot me through my heart?”, kermt frontman Angus Andrew uit. Hij heeft een vreemde aantrekkingskracht op de toeschouwers, niet direct de ideale huwelijskandidaat maar o zo fascinerend als frontman. Liars is steengoed vandaag, de volgepakte zaal danst als een horde Russen op een bruiloft met onbeperkt wodka en na afloop schreeuwen we om meer. (IG)

BIG|BRAVE
Opnieuw in Ekko treffen we een klein uur later Big|Brave, een trio uit Montreal dat is getekend bij Southern Lord. Waar bij Dark Buddha Rising nog aardig wat ruimte in de zaal was moeten wij ons er nu echt in proppen. De opstelling op het podium is daarentegen wat ruimer: drummer, gitarist en een zangeres die ook gitaar speelt. Een flinke lading versterkers tegen de achterwand en de tuning is zo laag dat een bassist overbodig is.

Wat groen nog, dat wel. De focus is behoorlijk naar binnen gericht. Als de gitarist niet met zijn neus in zijn versterker staat te beuken kijkt hij de zangeres indringend aan. Zij tuurt op haar beurt wat onzeker uit de ogen en houdt voortdurend de drummer en gitarist in de gaten. “Geweldig om hier te mogen staan, we giechelen er zelf nog steeds om.” Het is te zien, maar niet per se te horen. Loodzware drones en een flinke dosis ambient. Het doet regelmatig aan Sleep denken (That’s high praise people!), al hebben we nu een hoog schreeuwende vrouw op vocalen. Als de stonergoden het met Sigur Rós deden zou dit het kindje zijn. En Godmiljaar, die gitaar van die chick wordt naast een Orange-stack ook door een vettige basversterker geduwd, dat levert een lading laag op waar je van staat te schudden. (TvdS)

THE SOFT MOON
The Soft Moon is een band waar we best wel fan van zijn geworden. Zeker na tweede album Zeros (2012), waarop de post-punk en wave bijzonder naargeestige en opzwepende vormen aannam, en na shows op onder meer Lowlands. Opvolger Deeper was tof, maar een tandje minder heftig en daarna moesten we het met techno-remixes doen. Live leverde de band rond zanger, songwriter en multi-instrumentalist Luis Vasquez altijd. De Helling is weer helemaal volgelopen en krijgt best wel stampende techno voor de kiezen, maar dan met live instrumenten. Far komt wat lichter, met een basloopje die ons zo terugslingert naar The Cure-jeugd. “Still guilty inside!”

We gaan lekker, maar de gast die de stroboscopen bedient, gaat net een beetje te lekker. We worden telkens minutenlang gedwongen tot shoegazen. Zonde. Er gebeurt toch genoeg op het podium, waar door drie man hele stuwende synth-wave en post-punk afgevuurd wordt. The Soft Moon gaat met heel veel percussie steeds elektronischer, harder en pulserender. De muziek is tegelijkertijd kil en machinaal en de muzikanten opereren ook alle drie als machines. Heel passend ja, maar we missen gaandeweg toch wat emotie. Die moeten we vooral zoeken in de vervormde zang en de bedjes eighties synths. Het is wel lekker zweven en dansen, en de ogen hadden we toch al gesloten. We zitten er echt lekker diep in als de felle industrial van Black inslaat (“I don’t care what you say, you say…”). Vasquez worstelt echter met een microfoon die telkens op de bongo’s zakt, wordt steeds ongeduldiger en gooit ze dan woendend om. Dan pakt ie de steeldrum er maar weer bij, die echter ook onder het geweld dreigt te bezwijken. Genoeg beleving in ieder geval en de finale mag er toch zijn.

De band zit er niet zo lekker meer in en het is dan is dan ook een verrassing dat ze terugkeren voor een toegift. Wel een hele korte, de bassist vindt het al snel genoeg geweest. Raar einde van een uiterst veelzijdige en uiteindelijk uitzinnig dansbare eerste Le Guess Who?-avond. (IG)

---

VRIJDAG

PROTOMARTYR
De Ronda is redelijk volgepakt op de vroege vrijdagavond voor Protomartyr uit Detroit. Volledig in lijn met LGW? is ook dit een vreemde eend in de bijt. De drummer, bassist en gitarist spelen redelijk four to the floor indie rock die ferm geworteld is in punk. Frontman Joe Casey staat daarbij statisch in pak vooraan met een blik bier in zijn ene hand en de microfoon in de andere. Hij vuurt zijn roepvocalen op de zaal af, daarbij kiest hij vaak een vlak van het publiek dat hij gerust een minuut strak aanstaart. Na het tweede nummer is het eerste blik leeg, hij zet het terug op de drumriser waar keurig twee nieuwe staan opgelijnd. In zijn overdracht doet hij wat denken aan Sleaford Mods, aardig monotoon maar ook behoorlijk kwaad en oprecht.

Die drummer heeft trouwens aardig wat slimme tomgrooves in zijn arsenaal waardoor de basis stevig door rolt. Live komt Protomartyr stukken feller uit de verf dan op plaat. De formule werkt wel: een behoorlijk strakke band speelt hele steady en doorgaans redelijk kale indie rock-/punkliedjes waar een boze man zijn boodschap overheen roept. Casey heeft regelmatig refreintjes van slechts één woord dat hij eindeloos herhaalt, zeker die momenten komt het best binnen. Hoewel het bij tijd en wijlen best frivoler is en stiekem ook best dansbaar, staat de Ronda er toch behoorlijk statisch naar te kijken. Het zal aan het tijdstip liggen. (TvdS)

SEX SWING
Je kunt je Le Guess Who?-dag 2 slechter beginnen dan op vrijdag in EKKO. Sex Swing is een 6-koppig noise-collectief met saxofoon dat zomaar uit Nijmegen had kunnen komen… Maar het is toch het Verenigd Koninkrijk, waar deze ‘underground rocksupergroep’ vandaan komt. De band herbergt leden van onder meer Part Chimp en Earth en die saxofonist Colin Webster kun je van talloze jazz-projecten kennen, waaronder Dead Neanderthals. In EKKO krijgen we eerst één gitarist en loops, dan twee man erbij met elektronica en zo al een interessant intro. Eenmaal zes man sterk bouwt Sex Swing al gauw op tot een gruwelijke noiserock-compositie. Best avant-gardistisch ook weer, maar we noteren nog geen Han Bennink taferelen.

De set wordt almaar interessanter. We hangen in bezwerende psych en Kraut nu, gaan vervolgens even temporiseren met een meer soundscape-achtig nummer, waarin de sax beter tot zijn recht komt. En dan komt Sex Swing echt lekker op stoom. De vocals, met geregelde screams, van Dan Chandler geven het een intense sfeer, versterkt door noisende gitaren, wilde elektronica en de nu erover- en doorheen blazende sax. Erg interessante groep. We verwachten niet dat bij deze eerste kennismaking blijft. (IG)

THURSTON MOORE GROUP
Geen poespas, bij opkomst stelt Thurston Moore zichzelf en zijn band nog even voor aan een tamelijk onrustige Ronda. Naast Sonic Youth-drummer Steve Shelley heeft hij Debby Googe mee als bassist (My Bloody Valentine) en James Sedwards als tweede gitarist. Al snel klinken de eerste dwingende riffs van Cease Fire. De boomlange Moore kiest zelf prominent positie vooraan op het podium. Bassiste Googe is de meest bewegelijke van het stel en zoekt constant het contact op met Steve Shelley. Al bij het tweede nummer laten zij het bijna ontsporen in gierende noise maar de groep houdt het nog net op de rails. Moore neemt daarna doodleuk de tijd om even met de band te overleggen, hij heeft kennelijk een plan. Wij krijgen Turn On voor onze kiezen, ze gaan er wel echt voor op het podium en Moore zelf heeft er ook zichtbaar schik in. Gitaarlijnen dansen om elkaar heen, soms frivool en soms flink scheurend. Hij is wel super nonchalant en oogt relaxed. Het overleg tussen de nummers door stelt soms wel het geduld van de zaal op de proef.

Cusp wordt opgedragen aan Han Bennink, al loopt het al in het intro spaak want Moores gitaar geeft er de brui aan. “Dit is een signature gitaar die Fender voor mij heeft gemaakt. Ik heb hem tijdens een vorige tour wel aardig mishandeld en was dat vergeten. Vandaag groef ik hem op uit zijn graf en kennelijk is hij stuk. Niets tegen Fender trouwens!” Gelukkig doet zijn andere gitaar het nog wel voor Smoke of Dreams, een meer kabbelende track met een waterval aan gitaarsolo’s. Het is wel duidelijk dat Moore, die van meet af aan al wars was van hokjes, zijn streken nooit heeft afgeleerd. Noiserock, post-punk, wave en zelfs stukken americana. Van lief tot verdomd heavy. Enorm nonchalant maar de ervaring spreekt. De gitaarlagen waarop doorlopend wordt gehamerd werken ook best bezwerend. Een vrij esoterisch stuk vormt het slot van set waarbij mijn gedachten behoorlijk afdwalen. Met een laatste ‘peace and love’ verlaat Moore het podium. (TvdS)

GREG FOX / PRURIENT
We hoorden het vandaag al even rondzingen: Het vraagteken in het blokkenschema zou voor The Residents staan. En dat is na de Malinese Amadou & Mariam gisteren eigenlijk weer een typische Le Guess Who?-keuze. De Amerikanen staan te boek als een eigenzinnig, avant-gardistisch collectief dat ook de (performance) kunst niet schuwt. Dat blijkt, want we zien drie mannen met kraaienmaskers opkomen en een vierde in een bijzonder koeienpak, wat ons vooral aan Brabant en carnaval doet denken. Extra lullig als je daar in zo’n pak staat en het geluid het niet blijkt te doen. Wij komen niet meer over die valse start heen en besluiten ons heil boven in de Pandora te zoeken.

“Greg Fox”, zei iemand, “dat is de drummer van Liturgy.” Interesting. En van de eveneens New Yorkse en experimentele groep Zs. Fox begeeft zich vooral in metal- en jazzkringen en zit met onder meer saxofonist Colin Stetson in Ex Eye, een groep waarin beide genres botsen en die we op Roadburn 2018 gaan zien. De drummer heeft daarnaast net zijn tweede solo-album The Gradual Progression uit. Vanavond doet hij het ook allemaal zelf. Soms lijkt het op een wedstrijdje sneldrummen, maar we zitten al snel in Fox’ ritmespel en gaan mee in zijn wereld.

Kijk, dat is ook wel eens lekker: Eén biertje verder treedt de volgende act al aan in dezelfde zaal. Het betreft wederom een solo-artiest, dus de ombouw is rap gefikst. Dit festival maakt het je verder niet makkelijk en Prurient zeker niet. Je kunt Dominick Fernow ook kennen als Vatican Shadow, Cold Cave en verscheidene andere aliassen waarmee hij zijn noise en experimentele elektronica de wereld in placht te slingeren. Prurient behoort tot de zwartste, meest onvriendelijke uitingen van de Amerikaan. Ook de beelden zijn slecht te verteren, maar zo’n apocalyps in de sneeuw past wel erg goed bij de muziek. Fernow krijst geregeld over de zwartgallige geluiden heen en vermijdt ieder contact met het publiek, dat vaker zijn rug ziet dan zijn ogen. Het helpt allemaal niet mee. Geef ons dan liever een Pharmakon, die ook qua performance veel dichterbij komt. (IG)

PISSED JEANS
De Pandora staat om half drie ’s nachts ramvol voor Pissed Jeans. Wij proppen ons er nog bij terwijl de band al staat te raggen. In verhouding tot veel andere dingen die we zagen vandaag, is een band die gewoon liedjes speelt met kop en staart toch behoorlijk toegankelijk. Ook wel een verademing. Dat neemt niet weg dat de sludgepunk van Pissed Jeans vrij gewelddadig van het podium vlamt overigens, het gif zit er stevig in. Frontman Matt Korvette brult als een bezetene zijn teksten de zaal in met een maniakale gorgelstem. Die zaal is hem overigens veel te rustig. We kunnen wat hem betreft wel even onze spullen bij hem op het podium neerleggen zodat we echt goed los kunnen gaan.

Vreemd genoeg vertrouwt niemand zijn bezittingen toe aan iemand die zijn shirt in flarden om zijn lijf heeft hangen. Daarvan vliegen al snel de laatste stukken de zaal in. “Willen jullie het snel? Willen jullie het sneller? Of willen jullie Bro Hymn van Pennywise!?” Woohh, Ooooooohh… Dat werkt wel, Pissed Jeans weet Pandora toch in beweging te krijgen. Dat is ook precies de energie die op dit tijdstip nodig is. (TvdS)

Lees ook de verslagen van de Le Guess Who? zaterdag/zondag en van Le Mini Who?

---