Psychonaut

Dat de tijden in een steeds grotere versnelling veranderen, mag bekend zijn. Dat zorgt onherroepelijk voor stevige uitdagingen, voor de mens en zijn omgeving. Maar het lijkt erop dat een overgrote meerderheid zich morrend bij deze gang van zaken neerlegt. En zo ontstaat een regelmatig ongewenste realiteit die in consensus wordt geaccepteerd. Waar het geloof zijn grip langzaam verliest, ontstaan er gaten in de eenheid en het richtingsgevoel. Op het snijvlak van de nieuwe wereld, de spirituele veranderingen en bijkomende maatschappelijke problemen bevindt zich Violate Consensus Reality, het tweede meesterwerk van het Vlaamse Psychonaut. Is wat waar is ook werkelijk waar, en is daar niks aan te veranderen, als individu of collectief? Een behoorlijke filosofische fundering van wat ook muzikaal een uitdagende plaat is geworden. Frontman Stefan De Graef belicht graag beide kanten, filosofie en muziek, van het formidabele nieuwe album.

Tekst: Martijn Welzen

Is de mensheid in een spiritueel vacuüm beland?
“Oh dat is interessant; misschien wel ja. Ik ben zelf eigenlijk behoorlijk atheïstisch, maar begrijp dat godsdienst in het verleden een sociale binding gaf in een gemeenschap. En even los van al het lijden dat uit naam van het geloof is begaan, gaf het een eenduidig beeld van de wereld. Rust en stabiliteit. Wat je tegenwoordig meer ziet is het beeld van een maatschappij die verder van onze natuur is af komen te staan. Je hebt hier zeker een van de kernpunten van onze nieuwe plaat te pakken.”

We hebben dus een algemene realiteit gecreëerd die iedereen eigenlijk blind aanneemt. Is de basis van Violate Consensus Reality het doorbreken van dat idee? ‘Open your mind’ wordt in een van de teksten uitgesproken.
“Dat is een heel voor de hand liggende zin natuurlijk, maar het klopt wel. We hebben deze ‘consensus maatschappij’ waar niet echt vragen over gesteld lijken te worden. Het is gewoon zo… maar waarom dan? Het is niet zo dat je dan gelijk alles, zoals het nu is, moet verwerpen. Dat is niet ons streven, en we willen het ook niet zo heel moeilijk maken, maar het mag allemaal iets meer met gevoel. Interessant is het dat een honderd jaar geleden of zo werd gezegd dat de automatisering van onze wereld ervoor zou zorgen dat we zeeën van vrije tijd zouden hebben in te toekomst en alleen maar met de mooie dingen als muziek en kunst bezig zouden zijn. Niks is minder waar. Het is drukker, en we staan verder weg van ons wezen, dan ooit te voren. Dan horen wij ook nog eens bij de rijkste vijftien procent van de wereld en het loopt bij ons al over van de depressies en burn-outs. Terwijl de overige vijfentachtig procent maar moet proberen aan te klampen. Dan klopt er toch iets niet.”

We mogen dus meer als individu naar voren stappen. Ons eigen ‘ik’ laten zien. Maar worden we niet allemaal eilandjes op die manier?
“Iedereen heeft natuurlijk zijn eigen mening. En die vrijheid is er, hoe afwijkend die mening ook kan zijn. Daar moeten wel grenzen aan zijn. Dat kan niet anders. We zijn eigen identiteiten, maar ook lid van een gemeenschap. Die kan nu eenmaal niet overleven zonder regels. Deze regels zijn echter wel op die consensus gebaseerd en dáár mag best aan gesleuteld worden. Dat gebeurt te weinig.”

Psychonaut bij Darken The Moon in Asgaard, foto Gijs Kamphuis

Is die consensus niet een soort van intellectuele luiheid? Zo van, “Ach, het is wel goed zo…”
“Hmmm, denk eerder een soort fetisj van het intellect. We zien ons graag boven de natuur staan. Dat is gewoon niet zo. Ook moeten we niet denken dat alles op één of andere manier nut voor ons moet hebben. Je zou het Amazone-gebied als voorbeeld kunnen nemen. Is er een commercieel belang om het te redden? Is het belangrijk omdat er schone lucht vandaan komt? Dat is een heel menselijke invalshoek. De Amazone is prachtig! Dat is reden genoeg om het te beschermen. Waarom moet daar een kapitalistische of zelfs humanitaire motivatie voor zijn?”

Maar dat suggereert een belangeloze inzet voor iets wat voor ons geen direct profijt oplevert. Dat zit niet heel erg in de menselijke natuur.
“Ik geloof oprecht dat de mens in de kern goed is. Dan schiet mij het boek De Meeste Mensen Deugen van jouw landgenoot Rutger Bregman te binnen. Er zijn altijd individuen die worden gedreven voor een politieke of financiële motivatie, maar dat zijn er niet zo veel. Heel veel mensen willen zich graag belangeloos voor iets inzetten uit liefde of empathie.”

Doet mij dan weer denken aan een stuk dat ik toevallig vandaag heb gelezen over Nikola Tesla. Het idee dat hij zijn grootse uitvindingen wilde nalaten aan de gehele mensheid zonder winstbejag. Anderen zijn er met zijn patenten vandoor gegaan en rijk geworden. Tesla is arm gestorven.
“Dat is de schaduwzijde inderdaad. Tesla wilde iedereen de kans geven zijn uitvindingen te gebruiken. Hoe prachtig is dat gegeven? Daar moet de focus liggen, niet op het niet commercieel exploiteren van zijn ideeën.”

Violate Consensus Reality wordt op verschillende plekken een conceptalbum genoemd. En het concept is wat we hiervoor besproken hebben?
“Ja, het concept is in één woord tegenbeweging. Een beweging die deze consensus durft aan te kaarten. Let wel, we bieden geen oplossing of remedie. Zo makkelijk is het helaas niet. Als ik de oplossing wist, had ik die zeker gegeven. We moeten iets meer onze natuur gaan toelaten. Ons gevoelsleven. De realiteit die er nu is, blijft niet houdbaar en zal de wereld kapotmaken. Klimaatverandering is een goed voorbeeld. Het is nog niet te laat, maar waarom wordt er dan niet naar gehandeld? Dat is de consensus die weer parten speelt.”

Psychonaut bij Darken The Moon in Asgaard, foto Gijs Kamphuis

Als je dat concept even langs de plaat legt hoe is het verhaal dan opgebouwd?
“De acht nummers vormen twee sets van vier. Het ene kwartet gaat over de chaos waarin we beland zijn en de wil in verzet te komen. Het idee ook om alles een andere richting op de duwen. De andere vier gaan over het afkeren van de maatschappij. Het niet meer willen deelnemen aan de vernietiging van onze omgeving. Op het album is de opbouw dan als volgt: A Storm Approaching, All Your Gods Have Gone en Age of Separation zijn de eerste drie tracks, die een pure ontlading van woede  over de ontstane frustraties zijn. Ze zijn ook chronologisch op de plaat gezet en kaarten onder andere de corruptie aan. Ze willen de echte, verrotte wereld, laten zien. Deze zouden ook best als activistisch omschreven kunnen worden. Weet je, ik heb deze woede en frustratie ook vaker zo sterk gevoeld dat ik op het punt stond om echt activist te worden. Maar dan zet het titelnummer in. Het eerste nummer van het tweede viertal. We zijn niet meer boos, laten zaken los en willen graag opnieuw beginnen. Zie het als een zonnestraal die het album in tweeën breekt. Hope, Interbeing en A Pacifist’s Guide To Violence zijn daar aan verbonden. Er is rust en we zijn meer op onszelf aangewezen. Afsluiter Towards The Edge laat nog even die boosheid zien en verbindt zich op die manier met de eerste drie nummers. De woede zal nooit helemaal weg zijn, want nieuws blijft natuurlijk binnenkomen. Een compleet isolement is niet haalbaar, en moet je ook niet willen om vooruit te kunnen.”

Wanneer ik even titels als All Your Gods Have Gone, Age of Separation en Towards The Edge eruit pak, lijkt ons lot bezegeld. Moeten we de hoop voor een betere toekomst opgeven?
“Interessant is het om te kijken wat ‘beter’ eigenlijk inhoudt. De natuur zal niet verdwijnen door ons toedoen. Er zullen radicale veranderingen optreden, dier- en plantensoorten gaan uitsterven. Zelfs wij kunnen uitsterven. Maar nieuwe organismen zullen opstaan en deze opengevallen plekken innemen. We zijn wel een heel unieke diersoort, met een bewustzijn en de mogelijkheid zaken de manipuleren. Teruggrijpend op je vraag; nee, het is niet te laat om aan een betere toekomst te werken. De verandering is nog mogelijk, maar zoals eerder gezegd, zullen we nu wel aan het werk moeten.”

De video van het titelnummer heeft de natuur als achtergrond. Mij staat vooral het beeld van de hoofdrolspeler voor de geest die zijn hand, bijna troostend op een boom legt. Alsof hij een oude bekende ontmoet. Zijn we als biologisch wezen te ver van onze natuur verwijderd?
“We hebben wel wat schade berokkend ja, en zijn de touch met onze omgeving kwijt. De scene die je aanhaalt is opgenomen in een verbrand bos. We hebben zoveel schoonheid kapotgemaakt en voelen nu de schade en het verdriet dat het oplevert.”

Is Psychonaut, de band, als geheel niet al een concept? Je bent een reiziger door de muziek en jullie eigen geluid?
“Zeker, we willen als artiest groeien en uitvinden waar onze sound en onze motivatie ligt. We spreken veel over de muziek, teksten maar ook over het leven in het algemeen. Dat wordt regelmatig heel filosofisch. Daar hou ik van, en dat heeft zeker zijn weerslag op de muziek. Als we optreden vraag ik ook vaker aan de anderen; heb je het gevoeld? Dat vind ik belangrijk. Goed spelen is één ding, maar die magie maakt het af. Dat laatste lukt ook niet altijd, het is ongrijpbaar. We doen natuurlijk ons best voor de mensen die komen, maar het is ook onze eigen reis.”

Hoe ga je dan om met kritiek. Als de muziek zo een onderdeel van jezelf is, raakt kritiek dan niet veel harder?
“Er is nog niet vaak iets negatiefs over onze muziek gezegd. Misschien dat bij recensies het uitgangspunt altijd wel positief is. Een liefhebber pakt het op, iemand anders laat het links liggen. Daarnaast zijn we ons ook wel bewust van de vervelende dingen die via social media verspreidt kunnen worden. Daar blijven we liever ver van weg. Weet je waar ik wel een beetje voor vrees? Die beruchte “de eerste plaat was beter” stelling. Geheid dat het gaat gebeuren, maar de wereld en wij als mensen zijn nu eenmaal niet hetzelfde als toen Unfold The God Man uitkwam. Dat kan ook helemaal niet. We worden ouder, wijzer en nemen een andere rol aan zoals kinderen krijgen, of bepaalde verplichtingen aangaan. Dat komt allemaal terug in de muziek.”

Psychonaut, foto Gert Stockmans

Dat is je persoonlijke reis door het leven en de tijd. Als je dat breder trekt? Waar zie je de mensheid heen gaan… Technologisch en ook maatschappelijk streven we aan alle kanten onze natuur voorbij.
“Dat is waar, maar je kan ook niet driehonderd jaar terug in de tijd om zo de maatschappij weer aan onze natuur aan de passen. We moeten daar een oplossing voor vinden. Pakt alles mooi samen waar we het over hadden. Kijk naar de mogelijkheden om, zonder de hebzucht, verbeteringen aan te brengen. We moeten meer een dienende rol voor natuur en mens aannemen. Dat is de uitdaging.”

Muziek, of kunst in het algemeen, is wel een hele mooie uiting van verbeteren als mens zonder hebzucht en ego.
“Er wordt wel eens gezegd dat kunst de mens een mens maakt. We doen het omdat we er groter door worden, een weg vinden naar onze hogere zelf.”

‘I pray to outgrow my skin’, zoals je zelf zegt in Interbeing
“Dat is één van de speerpunten. Groei die verder gaat dan die dunne huid die je als organisme definieert.”

Het album Violate Censensus Reality van Psychonaut kwam uit op 28 oktober 2022 via Pelagic Records en is onder andere te beluisteren via Spotify:


Deel dit artikel